Aangeleerde hulpeloosheid - Voel jij je een speelbal van het leven?

Martin Seligman ontdekte in 1967 het fenomeen aangeleerde hulpeloosheid. Hoe ontdekte hij dit? In een bruut experiment uitgevoerd op honden, blies hij op een fluit om direct daarna de honden een elektrische schok te geven. De honden waren vastgebonden en konden niet ontsnappen. Nadat hij dit experiment verschillende keren herhaald had, stopte hij de honden in een hok waaruit zij eenvoudig konden ontsnappen. Op het moment dat de honden in het hok zaten en de fluit weer hoorden, kregen ze opnieuw elektrische schokken. Toch bleven ze zitten. De honden hadden door het experiment de perceptie ontwikkeld dat ze hulpeloos waren en dat ontsnappen geen zin had. Ze wachten af tot er iets ging gebeuren, hoe slecht de omstandigheden ook waren, in plaats van zelf het initiatief te nemen en iets aan hun situatie te doen.    

Aangeleerde hulpeloosheid

Aangeleerde hulpeloosheid komt niet alleen bij dieren voor. Onderzoek heeft uitgewezen dat dit bij veel mensen ook zo werkt en dan met name als mensen hun leven op een negatieve manier beleven. Als zij het gevoel hebben dat zij vastzitten in hun eigen leven en niet het idee te hebben dat er verandering kan komen. Deze mensen hebben de rotsvaste overtuiging dat zij geen enkele invloed hebben op hun levensomstandigheden en levenssituatie. Als zij dit gevoel bovendien niet alleen hebben op een of enkele gebieden in hun leven (bijvoorbeeld op het gebied van hun baan of partner) maar op alle levensgebieden, dan wordt dit gevoel van ‘speelbal’ of hulpeloosheid nog eens enorm versterkt. Met deze mindset is het nagenoeg onmogelijk het gevoel te krijgen vat te hebben op de gebeurtenissen in je leven. Mensen die het leven op deze manier ervaren hebben het gevoel dat het geen enkele zin heeft om te proberen het leven te veranderen, want dat heeft toch geen nut.

Jij bent degene op wie je hebt gewacht – gezegde van de Hopi Indianen

Alles in mijn boeken en trainingen is erop gericht je weer heer en meester over je eigen leven te voelen. Heer en meester over je eigen lichaam. Je kunt letterlijk de volgende stap nemen door in actie te komen. Geef je niet afwachtend en hulpeloos over aan anderen om je situatie te veranderen. Als de rolband van het leven waarop je staat kapot gaat, dan kun je urenlang stil gaan staan. Schreeuwend om hulp, boos worden op en om het feit dat de rolband ermee gekapt is, urenlang wachten tot de rolband is gemaakt, maar je kunt ook met je leven verder gaan door je eigen benen te gebruiken… Letterlijk.  Neem zelf de volgende stap en wacht niet hulpeloos af tot er misschien iemand komt om je te helpen of tot je misschien opgemerkt wordt.

Martin Seligman

Terug naar Martin. Martin Seligman draaide het aangeleerde hulpeloosheid fenomeen om in een ‘aangeleerd optimisme’ model. Hoe deed hij dat? Hij gebruikte het ABC-model van Albert Ellis, de grondlegger van cognitieve gedragstherapie en voegde daar de letters D en E aan toe. Hoe ziet dat er in de praktijk uit?

Stel je voor. Het is koud buiten. Het waait en regent, maar je moet naar je werk. We hebben direct een AFKEER (Adversity) tegen het weer en de omstandigheden. Onze NEGATIEVE OVERTUIGINGEN EN CONDITIONERINGEN (Believes) beginnen gelijk op te spelen. De stemmen in je hoofd zeggen bijvoorbeeld dat dit weer ervoor zorgt dat je ziek wordt. Het gevolg (Consequences) is dat we bang zijn dat ons lichaam de omstandigheden niet aankan (en dat dit daardoor waarschijnlijk ook zo zal zijn…) en dat we ziek worden.

Voor een persoon die zijn werkelijk op deze manier beleeft voegt Martin Seligman in zijn model de letters D en E toe. Dat gaat als volgt. Daag (D) de negatieve overtuigingen en conditioneringen (Beliefs) van B uit en draai ze om in positieve overtuigingen en conditioneringen. Dat is letterlijk het aanleggen van een nieuwe bedrading waarover ik het ook zo vaak heb. Vervang de overtuiging dat je ziek wordt van het weer, door de overtuiging dat je lichaam precies weet wat het moet doen om je gezond te houden en gemaakt is om met deze omstandigheden om te gaan. Dat bewust ervaren en de energie die je krijgt van deze ervaring, van het aanleggen van deze nieuwe mindset en wat het voor je kan doen, is wat Seligman de letter E noemt: Energize. Energie krijgen van de nieuwe ervaring. De energie die je uit deze ervaring hebt gehaald vormt de brandstof voor de volgende stap naar een andere mindset met meer bekrachtigende en ondersteunende gedachten.

ABC-model van Robert Ellis

Misschien kun je je nog herinneren dat ik het ABC-model van Robert Ellis ook in mijn boek ‘De jongen die…’ heb gebruikt? Dat had een reden. Ook hier diende het als oefening om op een andere manier naar dingen te leren kijken. Niet vechten tegen wat is, de feiten (bijvoorbeeld: je bedrijf gaat verhuizen waardoor je reistijd met twee uur toeneemt), maar naar datgene waar jij invloed op kunt uitoefenen (wat betekend het voor jou dat je bedrijf gaat verhuizen? Moet je ook gaan verhuizen? Moet je op zoek naar een nieuwe baan?). Richt je energie op datgene waar je invloed op hebt. Verspil het niet aan de feiten waar je toch niks aan kunt veranderen.

Wees en voel je geen slachtoffer. Wees niet als de honden die de perceptie hadden ontwikkeld dat ze hulpeloos waren. Durf zelf het initiatief te nemen en iets aan je omstandigheden te doen!  Aangeleerde hulpeloosheid is precies wat het woord al zegt: het is aangeleerd. En alles wat aangeleerd is kun je ook weer afleren en veranderen.

Investeer in jezelf: Klik hier om de boekenserie te bestellen die twijfels, angsten en onzekerheden wegneemt en vertrouwen teruggeeft. Laat je leiden langs de valkuilen van ziekte en genezing en de specifieke uitdagingen die leven in deze tijd met zich meebrengt!